Regulatory wzrostu  w uprawie – jak działają i kiedy je stosować?

Regulatory wzrostu – ich stosowanie jest ważnym elementem techniki uprawowej. Środków tych używa się zarówno na plantacjach zbóż, jak też w sadownictwie i ogrodnictwie. Wszędzie tam wspierają prawidłowy wzrost i rozwój roślin, pozwalając uzyskać parametry najlepsze dla zdrowego i obfitego plonu.

Niewłaściwe użycie regulatorów wzrostu może również stanowić zagrożenie dla roślin, dlatego też ważne jest to, by poznać zasady działania oraz stosowania tych środków.

Do czego służą i jak działają regulatory wzrostu?

Regulacja pokroju roślin może mieć odmienne cele w różnych rodzajach upraw. W przypadku plantacji zbóż zabieg ten ma za zadanie przede wszystkim zapobiegać zjawisku wylegania. Jest to efekt trwałego pochylenia łanu zbóż, który może prowadzić do:

• zmniejszenia efektywności fotosyntezy;
• nierównomiernego dojrzewania roślin;
• silniejszego porastania chwastami;
• zwiększenia podatności rośliny oraz ziarna na choroby;
• obniżenie jakości ziarna.

Samo wyleganie może być natomiast spowodowane czynnikami genetycznymi i agrotechnicznymi, jak również trudnymi warunkami pogodowymi, czy patogenami. Im wcześniej nastąpi zjawisko wylegania, tym większe może mieć ono przełożenie na spadek plonu.

Jednym ze sposobów na walkę z tym zagrożeniem – poza agrotechniką w postaci odpowiedniej gęstości siewu oraz strategią nawożenia – są właśnie regulatory wzrostu, określane też jako retardanty. Są to środki mające na celu zmianę pokroju rośliny i usztywnienia jej źdźbła, w wyniku czego zwiększa się jej wytrzymałość. Za najbardziej pożądany efekt w przypadku zbóż uważa się skrócenie odcinka pomiędzy węzłem krzewienia, a międzywęźlem. Odpowiednie użycie regulatorów może też korzystnie wpływać na wytrzymałość rośliny na suszę.

Takie efekty możliwe są dzięki substancjom czynnym zawartym w tego typu preparatach. Do tych najpopularniejszych należą m.in.:

• chlorek chloromekwatu (CCC) – pozwalający na hamowanie wzrostu i usztywnianie źdźbła;
• chlorek mepikwatu – substancja regulująca wysokość roślin i wzmacniająca podstawę źdźbła, która skraca międzywęźla i zwiększa liczbę źdźbeł kłosonośnych;
• etafon – substancja wpływająca na usztywnienie i skrócenie źdźbeł.

W praktyce często bazuje się na mieszankach kilku substancji czynnych, co pozwala uzyskać wyższą efektywność preparatu.

Kiedy stosować regulatory wzrostu?

O finalnym sukcesie zabiegu decyduje nie tylko skład użytego preparatu, lecz także termin jego realizacji i warunki pogodowe.

W uprawach zbóż termin regulacji pokroju uzależniony jest od kilku aspektów, w tym momentu wysiewu oraz zawartej w preparacie substancji czynnej. Podstawowym okresem na zastosowanie retardantów jest końcowa faza krzewienia oraz początkowy moment strzelania w źdźbło. Często jest to faza pierwszego kolanka, podczas której rośliny zmieniają pokrój, ich pędy zaczynają się prostować i przybywa na nich liści.

Może się jednak zdarzyć, że konieczne będzie powtórzenie zabiegu, mające na celu wzmocnienie dokłosia. Ma to miejsce najczęściej w przypadku odmian podatnych na wyleganie lub gdy praktykowane jest intensywne nawożenie azotem. Konieczność drugiej regulacji zdarza się z reguły w przypadku jęczmienia lub pszenicy, a jej termin przypada na fazę liścia flagowego.

Podobnie, jak w przypadku wielu innych preparatów, również podczas stosowania regulatorów wzrostu można zauważyć korelacje między temperaturą otoczenia i wilgotnością, a skutecznością zabiegu. Duże znaczenie w tym zakresie ma rodzaj użytej substancji czynnej, jednak najczęściej temperatura powietrza powinna być nie niższa niż 8°C i nie wyższa, niż 25°C. Za najbardziej optymalny uważa się z reguły przedział 10-15°C. Tego rodzaju środków nie powinno się też używać na chwile przed przymrozkami oraz bezpośrednio po nich.

Ważne jest też to, by retardanty stosować odpowiednio wcześnie, w warunkach optymalnej wilgotności gleby. Ich aplikacja w fazie strzelania źdźbło, gdy ziemia jest wysuszona może bowiem spowodować stres u roślin, co będzie szczególnie dotkliwe na słabszych glebach. Zastosowanie ich w tej fazie może także wpłynąć na prawidłową transmisję wody i asymilatów w roślinie.

Regulacji nie należy też przeprowadzać na silnie zachwaszczonych plantacjach, ponieważ nadmierne skrócenie źdźbeł może przyczynić się do poprawy warunku rozwoju chwastów. Trzeba też unikać wykonywania tego zabiegu w trakcie wietrznej pogody, gdyż stwarza to ryzyko zniesienia oprysku na sąsiednie stanowiska uprawowe.

Regulatory wzrostu – polecane preparaty.

Regulatory wzrostu w innych uprawach

Tak jak wspomniano we wstępie, regulatory wzrostu stosuje również w innych uprawach, m.in. w sadownictwie. Ich użycie – o ile jest uzasadnione i poprawnie przeprowadzone – pozwala na obfite zbiory, redukując tym samym wpływ anomalii pogodowych.

Zastosowanie tego rodzaju środków wpływa m.in. na regulacje owocowania i jakość owoców. Realizowane jest to przykładowo poprzez zahamowanie wzrostu wegetatywnego i stymulację do wzrostu generatywnego, czyli zawiązywania pąków. Do innych efektów zabiegu regulacji w sadownictwie zalicza się też m.in. poprawę kształtu roślin, zwiększenie ich średnicy, czy redukcję ordzawień.

Podsumowując, regulatory wzrostu to ważne narzędzie w rękach rolników i sadowników, pozwalające wyeliminować zagrożenia, których nie zwalczy się za pomocą herbicydów, fungicydów, czy insektycydów. Należy jednak pamiętać, że ich stosowanie bezpośrednio ingeruje w sposób rozwoju roślin. Dlatego też przed użyciem retardantów warto dobrze zastanowić się nad zasadnością takiego zabiegu oraz ostrożnie dobrać właściwy regulator.

Uwaga! Ze środków ochrony roślin należy korzystać z zachowaniem bezpieczeństwa. Przed każdym użyciem przeczytaj informacje zamieszczone w etykiecie i informacje dotyczące produktu. Zwróć uwagę na zwroty wskazujące rodzaj zagrożenia oraz przestrzegaj środków bezpieczeństwa zamieszczonych w etykiecie. 

Środki ochrony roślin mogą nabywać jedynie osoby pełnoletnie oraz – w przypadku środków ochrony roślin przeznaczonych dla użytkowników profesjonalnych  – osoby, które posiadają kwalifikacje wymagane od osób nabywających środki ochrony roślin, zgodnie z art. 28 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o środkach ochrony roślin (Tekst jedn. Dz.U. z 2023 poz. 340 z późn. zm.), w tym osoby, które ukończyły szkolenie w zakresie stosowania środków ochrony roślin.